Powstanie TMZZ

Szczegóły

Kategoria: Powstanie TMZZ

To już trzydzieści siedem lat

HISTORIA TMZZ W PIGUŁCE

W 2024 r. Towarzystwo Miłośników Ziemi Złotoryjskiej kończy 37 lat, potem nadejdą kolejne jubileusze. W każdym razie jesteśmy już dorośli, a nawet często sięgamy pamięcią wstecz. Jako zupełnie pełnoletni musimy też zdawać sobie sprawę z tego, co chcielibyśmy jeszcze osiągnąć. Stąd pomysł, aby nie tylko naszym członkom, ale wszystkim złotoryjanom przypomnieć skromne dzieje jednej z wielu organizacji społecznych, mających siedzibę w naszym mieście.

Towarzystwo Miłośników Ziemi Złotoryjskiej powstało 17 września 1987 r. Można uznać, że poprzedniczką TMZZ była Komisja Historyczna, działająca od 1984 r. przy ówczesnym złotoryjskim Wydziale Oświaty i Wychowania. Tworzyli ją głównie nauczyciele historii. Gromadzili teksty źródłowe, nawiązywali kontakty z wyższymi uczelniami a także z  nauczycielami w ówczesnym NRD (dyskusje pod nadzorem służb specjalnych prowadziły niekiedy do całkiem nieprawomyślnych wniosków odnośnie historii najnowszej). W 1986 r. członkowie Komisji zorganizowali pierwszą sesję popularnonaukową o dziejach Złotoryi, podczas której - oprócz naukowców z Uniwersytetu Wrocławskiego, referaty wygłosiło czworo złotoryjskich nauczycieli. Rok później większość członków Komisji zasiliła szeregi TMZZ – nic więc dziwnego, iż tak często sięga ono do przeszłości naszego regionu. Jednak, między innymi z tego właśnie „oglądania się do tyłu”, czerpiemy nieustannie siły do działań na przyszłość. 
Mamy nadzieję, że tak postępują również czytelnicy naszych wydawnictw. Rozpoczęliśmy w  1989 r. od razu od poważnych przedsięwzięć: pierwszej w byłym województwie legnickim regionalnej gazety – miesięcznika „Echo Złotoryi” (1989-1991) oraz opracowanego wspólnie z Wojewódzkim Urzędem Statystycznym i Urzędem Miasta i Gminy w Złotoryi zestawienia statystycznego Złotoryja 1945 – 1988. W 1991 r. ukazała się koperta okolicznościowa z okazji 780-lecia miasta a rok później pierwszy po wojnie przewodnik po Złotoryi i okolicach (doczekał się dwóch wydań w języku polskim i niemieckim). W 1996 r. rozpoczęliśmy wydawanie Biblioteczki Miłośników Ziemi Złotoryjskiej. Dzięki pomocy licznych sponsorów i ośrodków naukowych, dotacjom z Fundacji Współpracy Polsko–Niemieckiej i  Euroregionu Nysa ma ona już 14 tomów, w tym jeden składający się z trzech części. Oto tytuły najwcześniejszych publikacji: „Valentin Trozendorf – nauczyciel Śląska”, „Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Złotoryi”, „Dawniej i dziś. Ziemia złotoryjska w widokach (cz.1–3)”, „Złotoryjskie rody. Helmrichowie”, „Dziedzictwo kulturowe Złotoryi na tle dziejów Śląska i Europy”. W tej ostatniej zebrano referaty wygłoszone na międzynarodowych sesjach popularnonaukowych o dziejach ziemi złotoryjskiej w kontekstach polsko–czeskich i polsko–niemieckich (2001, 2006), zorganizowanych wspólnie z Miejską Biblioteką Publiczną. Wszystkie tytuły Biblioteczki oraz innych publikacji, których autorami lub współautorami są nasi członkowie, przedstawione są na stronie w zakładce „Publikacje”. Oprócz trzech wymienionych już sesji w dorobku mamy także sesję w 1987 r., podczas której ustalono prace związane z monografią historii miasta. „Dzieje Złotoryi”, wydane w 1997 r., to nasza najpoważniejsza publikacja („Dzieje” powinny zostać poprawione i  uzupełnione). W latach 2001–2007. ukazały się przewodniki po Ścieżce św. Jadwigi, Szlaku Źródlanym, Szlaku Czterech Świątyń Jadwiżańskich i wieży widokowej kościoła NNMP, pocztówki z widokami dawnej i współczesnej Złotoryi, Biuletyn TMZZ oraz kalendarzyk listkowy. Nauczyciele wszystkich szkół powiatu otrzymali zbiór materiałów służących lekcjom regionalnym. W  grudniu 2006 r. znów zaczęło ukazywać się nowe „Echo Złotoryi” w  odnowionej szacie graficznej, z artykułami pisanymi przez zespół redakcyjny. W marcu 2024 r. wydano jubileuszowy 200-setny numer „Echa”. 

Od 1987 do 2001 r. aż sześć różnych miejsc było naszymi siedzibami. W latach 2000–2001 odremontowaliśmy i zaadaptowaliśmy pomieszczenia strychowe zabytkowego Domu Nauczyciela „Bacalarus” na potrzeby Ośrodka Dokumentowania i Opracowywania Dziejów Ziemi Złotoryjskiej. Środki pozyskano w 80% z Fundacji Współpracy Polsko–Niemieckiej, pozostałe to dotacje Urzędu Miejskiego i Urzędu Gminy w Złotoryi oraz fundusze własne. W Ośrodku gromadzone są i udostępniane wszelkie archiwalia dotyczące powiatu złotoryjskiego, przeprowadzane odczyty i lekcje o tematyce regionalnej. Biblioteka ośrodka liczy kilkaset woluminów. Od 2001 r. w Izbie Złotoryjskiej, Izbie Kresowej, Izbie Tradycji Oświaty i holu zorganizowano kilkadziesiąt wystaw, głównie twórczości mieszkańców regionu a także o tematyce historycznej i spotkań. Przy Ośrodku działa Koło Kresowian, spotykają się członkowie Złotoryjskiego Klubu Fotograficznego, Klubu Kolekcjonera i Klubu Krajoznawczo-Turystycznego. 

Bardzo ważnym polem działalności TMZZ jest opieka nad zabytkami Złotoryi i okolic. Przede wszystkim chodzi o kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny. O udostępnieniu do zwiedzania staraniem członków TMZZ w 1992 r. wieży tej świątyni oraz innych przedsięwzięciach, pisaliśmy w „Echu” w kwietniu 2007 r. W poszukiwaniu zabytków kościoła Mariackiego kilkakrotnie organizowaliśmy wyjazdy krajowe i zagraniczne. W 1998 r., dzięki pomocy finansowej Urzędu Miejskiego w Złotoryi, przeprowadzono renowację kapliczki słupowej z XV wieku. Z naszej inicjatywy stanęła następnie przed kościołem św. Jadwigi. TMZZ przyczyniło się także do odnowienia kościoła św. Mikołaja w Złotoryi, studni Valentina Trozendorfa, Źródła św. Jadwigi w Jerzmanicach Zdroju, Źródła św. Jadwigi i grodziska w  Rzymówce. W 2022 r. postawiono na złotoryjskim cmentarzu replikę Obelisku Ludzkiego Przemijania. TMZZ stara się pielęgnować i tworzyć tradycje. Członkowie organizacji opracowali założenia i uroczyście otworzyli w 2001 r. Ścieżkę św. Jadwigi, łączącą Złotoryję i  Rokitnicę. Składają się na nią kamienie medytacji wraz z tekstami związanymi z życiem i  zasługami Świętej oraz drzewka z Czech, Bawarii, Trzebnicy oraz okolic Złotoryi. Od 1998 r. organizowane są piesze Rajdy Jadwiżańskie a przez miejscowości, gdzie znajdują się świątynie i źródełka jej imienia rajdy piesze i rowerowe. Od 2005 r. zdobywać można Odznakę Jadwiżańską, ustanowioną przez TMZZ. Od 2006 r. opiekujemy się odcinkiem drogi św. Jakuba, przebiegającym przez ziemię złotoryjską. Włączyliśmy się m.in. w obchody 1000-lecia Rzymówki i rocznicowe jubileusze kilku innych miejscowości powiatu, min. Prusic. Wspólnie z Gminą Pielgrzymka otworzyliśmy w 2014 r. ścieżkę „Szlakiem kamiennych krzyży w Choińcu w Krainie Wygasłych Wulkanów”. Każdego roku realizowano są stałe pozycje planu pracy Towarzystwa, czyli spotkania z czytelnikami „Echa Złotoryi” związane z wyborem Człowieka Ziemi Złotoryjskiej i wystawą klubu fotograficznego, rajdy turystyczno-historyczne: Rajd Jadwiżański (2023 – XXV), ścieżką św. Jadwigi do Rokitnicy, Rajd Czterech Świątyń Jadwiżańskich, spacer drogą św. Jakuba. Zorganizowaliśmy VIII Złotoryjskich Przeglądów Kultury Kresowej. 

Popularyzujemy sylwetki wybitnych złotoryjan, w tym Valentina Trozendorfa. Przy współpracy z Niemieckim Towarzystwem Społeczno-Kulturalnym wykonano w 1995 r. replikę pomnika Trozendorfa oraz umieszczono na Fontannie Górników tablicę z inskrypcją w języku polskim i niemieckim. Poza granice ziemi złotoryjskiej wykracza odnowienie szesnastowiecznej tradycji śpiewów w Wigilię Bożego Narodzenia, których pomysł zgłosili członkowie TMZZ. Śpiewy nawiązują do wydarzeń 1553 r., gdy straszliwa zaraza miała pozostawić przy życiu jedynie siedmiu mieszczan, którzy w wigilijną noc wyszli na Rynek i  pod gołym niebem śpiewali pieśni. Znamy nazwiska tych mieszczan i odszukaliśmy ich potomków – do tej pory udało się odnaleźć trzech z nich, Herberta Helmricha, Andreasa Laengnera i Friedricha Windecka. W 2011 r. odsłonięto tablicę na Skwerze Siedmiu Mieszczan ku pamięci ofiar zarazy z 1553 r. Wymienione powyżej działania służą szerokiemu promowaniu ziemi złotoryjskiej. Organizacja wystawiała kandydatów w kilku wyborach samorządowych. Poza tym w swoim dotychczasowym dorobku nasze stowarzyszenie ma, m.in. Powiatowe Dni Regionalisty ( 2024 – XX PDR) , konkursy historyczne, konkursy na wspomnienia o Kresach, plastyczne, film o Złotoryi, odczyty poza Ośrodkiem, liczne artykuły w prasie regionalnej, wystawy, m.in. w  kościele NNMP, św. Jadwigi i Muzeum Złota w  Złotoryi (gdzie trzykrotnie Klub Kolekcjonera prezentował stare widokówki), rodzinne rajdy i  biwaki, giełdę kolekcjonera, współpracę ze szkołami, np. odnośnie działalności w latach 90. klas dwujęzycznych w LO, sponsorowanie lokalnych imprez kulturalnych, wyjazdów młodzieży, pomoc autorom prac magisterskich i  innych publikacji, oprowadzanie wycieczek krajowych i zagranicznych, organizację i udział w  Europejskich Dniach Dziedzictwa, współpracę z miastami partnerskim Złotoryi, wysłanie kilkuset polskich książek ukraińskiej Polonii, wreszcie petycję przeciw planom likwidacji Wilkołaka, skierowaną do wojewody dolnośląskiego. Ta ostatnia przyczyniła się do utworzenia Rezerwatu na Wilczej Górze. W  latach pandemii nakręciliśmy dwa filmy w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa: „Smaki babcinej kuchni” oraz „Dwie miłości Bolesława”. Organizujemy różnorodne seminaria popularnonaukowe, ostatnie z nich „Złotoryja w cieniu Katynia” (2023). 

Jubileuszowe lata: 2011 - rok 800 - lecia Złotoryi oraz 2012 - rok, w którym Towarzystwo obchodziło Jubileusz 25 lat istnienia, wypełnione były wieloma, rozmaitymi działaniami. Przede wszystkim związanych z realizacją dużego projektu "Razem przez 800 lat", który dzięki dofinansowaniu przez Urząd Wojewódzki z unijnych środków Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki umożliwił przeprowadzanie szerokich działań aktywizujących i  integrujących mieszkańców okolicznych miejscowości. Uczestnicy brali udział w wykładach, zajęciach warsztatowych oraz w wielkiej inscenizacji rekonstruującej Bitwę o Rokitnicę. TMZZ zorganizował cykl 8 wykładów na 800-lecie o różnej tematyce: wykłady historyczne, prezentacje oraz debaty. Były to, m.in. odczyty Romana Gorzkowskiego „Rola zakonów i  duchowieństwa w dziejach Złotoryi”, Alfreda Michlera „Najsłynniejszy złotoryjanin rektorem książęcej szkoły”, Tomasza Szymaniaka „ Złotoryjskie rzemiosło dawniej i dziś”, Ryszarda Pękały „Rola organizacji pozarządowych w dziejach miasta”, otwarcie wystawy „800 lat miejskiej historii Złotoryi”, odczyt Krzysztofa Maciejaka „Górnictwo złota jako istotny czynnik miastotwórczy”, odsłonięcie tablicy pamiątkowej w zewnętrznej kaplicy kościoła św. Mikołaja, odczyt Herberta Helmricha „Rola i osiągnięcia XIII-wiecznej akcji osadniczej na przykładzie własnej rodziny”, kolejne odczyty Andrzeja Kowalskiego „Tropami śląskiej miedzi”, Janusza Prusa „Gospodarka Złotoryi po 1945 r.”, Sesja Popularnonaukowa „Złotoryjanie” oraz odczyt burmistrza Ireneusza Żurawskiego „Perspektywy rozwoju Złotoryi do końca XXI wieku według aktualnych potrzeb możliwości”. 

Funkcję prezesów pełnili do tej pory: Alfred Michler (1987–1990), Roman Gorzkowski (1992–1997), Aleksander Pecyna (2013-2016) oraz przez wiele kadencji Aleksander Borys (1990–1992, 1997–2007, 2007-2010, 2010-2013, 2016-2019), a  obecnie Kazimiera Tuchowska (od 2019). TMZZ zrzesza aktualnie ok. 100 członków. Mocno wierzymy, że ta liczba utrzyma się, a grono aktywnych działaczy będzie się nawet powiększać.